Αριθμός 1522/2021
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Δ΄
Oι συμβάσεις που συνάπτονται στον τομέα της άμυνας και έχουν ως
αντικείμενο την προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού ή έργα,
προμήθειες και υπηρεσίες που αφορούν άμεσα στρατιωτικό εξοπλισμό,
καθώς και εκείνες που συνάπτονται στον ειδικό τομέα της μη
στρατιωτικής ασφάλειας, δεν υπάγονται, ανεξαρτήτως της
προϋπολογισθείσης αξίας των, στις διατάξεις των οδηγιών 2014/24/ΕΕ
και 2009/81/ΕΚ, μεταξύ άλλων στην περίπτωση που τα κράτη μέλη της
Ευρωπαϊκής Ένωσης προβαίνουν στην ανάθεσή τους σύμφωνα με
ειδικούς διεθνείς διαδικαστικούς κανόνες. Κατά συνέπεια, δεν έχουν
εφαρμογή επί των εν λόγω συμβάσεων οι νομοθετικές διατάξεις, με τις
οποίες μεταφέρθηκαν οι ανωτέρω οδηγίες στην εσωτερική έννομη τάξη
(ν. 4412/2016, ν. 3978/2011, δεύτερο μέρος), εκτός αν με διάταξη νόμου
προβλέπεται η κατά παραπομπή εφαρμογή τους επί των ως άνω
συμβάσεων.
6. Επειδή, με την οδηγία 2014/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του
Συμβουλίου, της 26ης Φεβρουαρίου 2014, σχετικά με τις διαδικασίες σύναψης
δημοσίων συμβάσεων και την κατάργηση της οδηγίας 2004/18/ΕΚ (L 94/65),
θεσπίσθηκαν κανόνες για τις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων που
πραγματοποιούνται από αναθέτουσες αρχές, τόσο για δημόσιες συμβάσεις,
όσο και διαγωνισμούς μελετών.
Οι ρυθμίσεις της εν λόγω οδηγίας καταλαμβάνουν τις μη εξαιρούμενες δυνάμει
των σχετικών διατάξεων αυτής (άρθρα 7-11, 12, 15, 17) συμβάσεις, των
οποίων η εκτιμώμενη αξία εκτός Φ.Π.Α. είναι ίση ή ανώτερη των 5.350.000
EUR για δημόσιες συμβάσεις έργων και 139.000 EUR για δημόσιες
συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών που ανατίθενται από κεντρικές
κυβερνητικές αρχές και για διαγωνισμούς μελετών που διοργανώνονται από
τις εν λόγω αρχές (βλ. Κανονισμό 2019/1828 της Επιτροπής της 30.10.2019).
Η οδηγία αυτή μεταφέρθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με τον ν. 4412/2016
(Α΄ 147), ο οποίος, στα άρθρα 15 και 17 (αντίστοιχα άρθρα 15 και 17 της
οδηγίας 2014/24/ΕΕ), που περιλαμβάνονται στην Ενότητα 2, με τίτλο
«Συμβάσεις στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας», του Τμήματος IV
«Ειδικές Περιπτώσεις» του Τίτλου 1 του Μέρους Α΄ του Βιβλίου 1, ορίζει τα
εξής: Άρθρο 15: «1. Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) εφαρμόζεται στην
ανάθεση δημόσιων συμβάσεων και σε διαγωνισμούς μελετών που
διοργανώνονται στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας, εξαιρουμένων
των κατωτέρω συμβάσεων: α) συμβάσεων που εμπίπτουν στο πεδίο
εφαρμογής του μέρους δεύτερου του ν. 3978/2011 (Α΄ 137), β) συμβάσεων
στις οποίες δεν εφαρμόζεται το μέρος δεύτερο του ν. 3978/2011 (Α΄ 137),
σύμφωνα με τα άρθρα 17 και 24 του εν λόγω νόμου. 2. Το παρόν Βιβλίο δεν
εφαρμόζεται στις δημόσιες συμβάσεις και τους διαγωνισμούς μελετών που
δεν εξαιρούνται για άλλο λόγο δυνάμει της παρ. 1, στο μέτρο που η
προστασία των ουσιωδών συμφερόντων ασφαλείας της χώρας δεν μπορεί να
διασφαλιστεί με λιγότερο δραστικά μέτρα, όπως με την επιβολή απαιτήσεων
για την προστασία του εμπιστευτικού χαρακτήρα των πληροφοριών που η
αναθέτουσα αρχή καθιστά διαθέσιμες σε μία διαδικασία ανάθεσης σύμβασης,
κατά τα προβλεπόμενα στο παρόν Βιβλίο. Επίσης, και, σύμφωνα με την
περίπτωση α` της παραγράφου 1 του άρθρου 346 της ΣΛΕΕ, το παρόν Βιβλίο
δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες συμβάσεις και στους διαγωνισμούς μελετών
που δεν εξαιρούνται για άλλο λόγο δυνάμει της παρ. 1, στο μέτρο που η
εφαρμογή του παρόντος Βιβλίου θα υποχρέωνε τη χώρα να παράσχει
πληροφορίες, τη δημοσιοποίηση των οποίων θεωρεί αντίθετη με τα ουσιώδη
συμφέροντα ασφαλείας της. 3. …». Άρθρο 17: [“Δημόσιες συμβάσεις και
διαγωνισμοί μελετών που αφορούν την άμυνα ή την ασφάλεια και ανατίθενται
ή διοργανώνονται, σύμφωνα με διεθνείς κανόνες”]: «1. Το παρόν Βιβλίο
(άρθρα 3 έως 221) δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες συμβάσεις και τους
διαγωνισμούς μελετών που αφορούν την άμυνα ή την ασφάλεια και που η
αναθέτουσα αρχή υποχρεούται να αναθέσει ή να διοργανώσει, σύμφωνα με
διαδικασίες σύναψης συμβάσεων διαφορετικές από αυτές του παρόντος
Βιβλίου και οι οποίες προβλέπονται σε οποιοδήποτε από τα εξής: α) διεθνή
συμφωνία ή διακανονισμό που έχει συναφθεί, σύμφωνα με τις Συνθήκες
μεταξύ του κράτους και μιας ή περισσότερων τρίτων χωρών ή (διοικητικών)
υποδιαιρέσεών τους και καλύπτουν έργα, αγαθά ή υπηρεσίες που
προορίζονται για την από κοινού εκτέλεση ή εκμετάλλευση ενός σχεδίου από
τα συμβαλλόμενα μέρη τους, β) διεθνή συμφωνία ή διακανονισμό που
συνδέεται με τη στάθμευση στρατευμάτων και αφορά επιχειρήσεις κράτους –
μέλους ή τρίτης χώρας, γ) διεθνή οργανισμό. Το Υπουργείο Εξωτερικών
κοινοποιεί στην Επιτροπή και στην Αρχή όλες τις συμφωνίες ή τους
διακανονισμούς που αναφέρονται στην περίπτωση α` της παρούσας
παραγράφου. Οι αρμόδιοι φορείς και όργανα υποχρεούνται να παρέχουν
οποιαδήποτε πληροφορία ζητείται από το Υπουργείο Εξωτερικών και είναι
αναγκαία για την κοινοποίηση του προηγούμενου εδαφίου. 2. …».
Εξ άλλου, με την οδηγία 2009/81/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του
Συμβουλίου της 13ης Ιουλίου 2009 (L 216) επιδιώχθηκε ο συντονισμός των
διαδικασιών σύναψης ορισμένων συμβάσεων έργων, προμηθειών και
παροχής υπηρεσιών που συνάπτονται από αναθέτουσες αρχές ή αναθέτοντες
φορείς στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας. Στο άρθρο 12, υπό τον
τίτλο “Συμβάσεις που συνάπτονται δυνάμει διεθνών κανόνων”, ορίζεται ότι «Η
παρούσα οδηγία δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις που διέπονται από: α)
ειδικούς διαδικαστικούς κανόνες δυνάμει διεθνούς συμφωνίας ή
διακανονισμού που έχει συναφθεί μεταξύ ενός ή περισσοτέρων κρατών
μελών, και μιας ή περισσοτέρων τρίτων χωρών β) ειδικούς διαδικαστικούς
κανόνες δυνάμει συναφθείσας διεθνούς συμφωνίας ή διακανονισμού που
συνδέεται με τη στάθμευση στρατευμάτων και αφορά επιχειρήσεις κράτους
μέλους ή τρίτης χώρας γ) ειδικούς διαδικαστικούς κανόνες διεθνούς
οργανισμού, που αγοράζει για δικό του σκοπό ή σε συμβάσεις που πρέπει να
αναθέσει κράτος μέλος σύμφωνα με τους ως άνω κανόνες». Προβλέπεται δε
ότι οι ως άνω “ειδικοί διαδικαστικοί κανόνες” «δεν επιτρέπεται να
χρησιμοποιούνται με σκοπό την παράκαμψη των διατάξεων της παρούσας
οδηγίας» (βλ. άρθρο 11 της Οδηγίας).
Η εν λόγω οδηγία 2009/81/ΕΚ μεταφέρθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με τον
ν. 3978/2011 (Α΄ 137), στο άρθρο 16 του οποίου ορίσθηκε στην μεν
παράγραφο 1 ότι ο νόμος αυτός εφαρμόζεται, «με την επιφύλαξη των άρθρων
36, 51, 62 και 346 της ΣΛΕΕ στις συμβάσεις οι οποίες συνάπτονται στους
τομείς της άμυνας και της ασφάλειας και οι οποίες έχουν ως αντικείμενο: α)
την προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού, στην έννοια του οποίου
περιλαμβάνονται τα μέρη, επί μέρους στοιχεία ή συναρμολογημένα τμήματα,
κατασκευαστικά μέρη ή υποσυγκροτήματα, β) … γ) έργα, προμήθειες και
υπηρεσίες που αφορούν άμεσα το στρατιωτικό εξοπλισμό και τον ευαίσθητο
εξοπλισμό για οποιαδήποτε στοιχεία του κύκλου ζωής τους, δ) …»,
στη δε παράγραφο 2 ότι «Στον ειδικό τομέα της μη στρατιωτικής ασφάλειας
και ιδίως για την εξυπηρέτηση αναγκών της δημόσιας και κρατικής ασφάλειας,
ο [ν. 3978/2011] εφαρμόζεται και σε συμβάσεις που αφορούν προμήθειες,
έργα και υπηρεσίες που συνάπτονται για την εξυπηρέτηση των αναγκών
αυτών». Περαιτέρω, οι εξαιρετικές διατάξεις του άρθρου 12 της οδηγίας
(συμβάσεις που συνάπτονται δυνάμει διεθνών κανόνων) αποδίδονται
αυτούσιες στο άρθρο 17 του νόμου αυτού. Στην οικεία αιτιολογική έκθεση του
νόμου διαλαμβάνονται, σε σχέση με το εν λόγω άρθρο 17, τα εξής: «Στο
άρθρο 17 απαριθµούνται οι συµβάσεις που ρητά εξαιρούνται από το πεδίο
εφαρµογής του νόµου. Οι συµβάσεις των περιπτώσεων α΄, β΄ και γ΄
εξαιρούνται είτε λόγω της δυνατότητας εφαρµογής ειδικών κανόνων σύναψης
συµβάσεων, οι οποίοι απορρέουν είτε από διεθνείς συµφωνίες ή ρυθµίσεις
µεταξύ κρατών µελών και τρίτων χωρών, είτε από συµφωνίες ή
διακανονισµούς που σχετίζονται µε τη στάθµευση στρατευµάτων από ένα
κράτος – µέλος σε άλλο ή σε τρίτη χώρα ή µε τη στάθµευση στρατευµάτων
από τρίτη χώρα σε κράτος µέλος, είτε από κανόνες διεθνών οργανισµών, όταν
οι τελευταίοι αγοράζουν για δικούς τους σκοπούς ή υποχρεώνουν κράτη µέλη
να αγοράζουν σύµφωνα µε αυτούς. Χαρακτηριστικό παράδειγµα της
περίπτωσης α΄ αποτελεί η σύναψη συµβάσεων µέσω της νατοϊκής υπηρεσίας
NATO Maintenance and Supply Agency (NAMSA). Διευκρινίζεται ότι η
εφαρµογή των ανωτέρω προϋποθέτει ότι η υπό ανάθεση σύµβαση εµπίπτει
στο πεδίο εφαρµογής διεθνούς συµφωνίας ή διακανονισµού, ότι η εν λόγω
διεθνής συµφωνία ή διακανονισµός έχει συναφθεί µεταξύ ενός ή
περισσοτέρων κρατών µελών και ενός ή περισσοτέρων τρίτων χωρών και ότι
η διεθνής συµφωνία ή διακανονισµός εµπεριέχει ειδικούς διαδικαστικούς
κανόνες αναφορικά µε την σύναψη της συγκεκριµένης σύµβασης. …».
7. Επειδή, οι συμβάσεις που συνάπτονται στον τομέα της άμυνας και έχουν
ως αντικείμενο την προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού ή έργα, προμήθειες
και υπηρεσίες που αφορούν άμεσα στρατιωτικό εξοπλισμό, καθώς και εκείνες
που συνάπτονται στον ειδικό τομέα της μη στρατιωτικής ασφάλειας, δεν
υπάγονται, ανεξαρτήτως της προϋπολογισθείσης αξίας των, στις διατάξεις των
οδηγιών 2014/24/ΕΕ και 2009/81/ΕΚ, μεταξύ άλλων στην περίπτωση που τα
κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβαίνουν στην ανάθεσή τους
σύμφωνα με ειδικούς διεθνείς διαδικαστικούς κανόνες.
Κατά συνέπεια, δεν έχουν εφαρμογή επί των εν λόγω συμβάσεων οι
νομοθετικές διατάξεις, με τις οποίες μεταφέρθηκαν οι ανωτέρω οδηγίες στην
εσωτερική έννομη τάξη (ν. 4412/2016, ν. 3978/2011, δεύτερο μέρος), εκτός αν
με διάταξη νόμου προβλέπεται η κατά παραπομπή εφαρμογή τους επί των ως
άνω συμβάσεων. Δεν επιτρέπεται, πάντως, και δεν δικαιολογείται, συνεπώς,
εξαίρεση από τις διατάξεις της οδηγίας 2009/81/ΕΚ στην περίπτωση
καταχρηστικής εφαρμογής των ανωτέρω διαδικαστικών κανόνων,
προκειμένου δηλαδή να παρακαμφθούν οι ρυθμίσεις της εν λόγω οδηγίας (βλ.
ΣτΕ 2468/2016, 7μ., σκ. 6, υπό το καθεστώς των οδηγιών 2004/17/ΕΚ και
2004/18/ΕΚ και του ν. 3886/2010).
8. Επειδή, εξάλλου, με τον ν. 3978/2011 (άρθρο 89 παρ. 3) θεσπίζεται
αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας για την επίλυση των ως άνω
διαφορών που αφορούν συμβάσεις στον τομέα της άμυνας καθώς και στον
ειδικό τομέα της μη στρατιωτικής ασφάλειας, οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο
εφαρμογής της οδηγίας 2009/81/ΕΚ, και, περαιτέρω, καθίσταται το Διοικητικό
Εφετείο αρμόδιο μόνο για την επίλυση των αντίστοιχων διαφορών που
αφορούν συμβάσεις, οι οποίες δεν εμπίπτουν στην εν λόγω οδηγία ως εκ του
ύψους της προϋπολογισθείσης αξίας τους (άρθρο 104 παρ. 2). Κατά τα λοιπά,
διατηρείται η αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας για τις διαφορές
που αναφύονται, μεταξύ της αναθέτουσας αρχής και των ενδιαφερομένων για
την ανάθεση της σύμβασης, κατά τη διαδικασία που προηγείται της σύναψης
δημοσίων συμβάσεων στον τομέα της άμυνας, οι οποίες εξαιρούνται από την
οδηγία 2009/81/ΕΚ για άλλους λόγους, συμπεριλαμβανομένης και της
υποχρέωσης τήρησης ειδικών διεθνών διαδικαστικών κανόνων για την
ανάθεση της σύμβασης (βλ. ΣτΕ 2468/2016, 7μ., πρβλ. επίσης τις ΣτΕ
4485/2012, 3618, 3619/2013, οι οποίες δέχονται αρμοδιότητα του Συμβουλίου
της Επικρατείας στην ως άνω περίπτωση, χωρίς ειδικότερη σκέψη).
9. Επειδή, ο «Οργανισμός της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού» (North
Atlantic Treaty Organization – NATO) αποτελεί φορέα με νομική
προσωπικότητα, ο οποίος έχει ιδρυθεί με διεθνείς συμβάσεις προς τον σκοπό
της συλλογικής άμυνας των κρατών μελών του. Ειδικότερα, με το άρθρο μόνο
του ν. 1989/1952 (Α΄ 37) κυρώθηκε η υπογραφείσα στην Ουάσιγκτων στις 4
Απριλίου 1949 Συνθήκη του Βορείου Ατλαντικού, όπως τροποποιήθηκε εν τω
μεταξύ με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 17ης Οκτωβρίου 1951. Κατά τα
αναφερόμενα στο προοίμιο της Συνθήκης, «Τα διά της παρούσης…
συμβαλλόμενα μέρη… έχουν απόφασιν να ενώσουν τας προσπαθείας των
προς συλλογικήν άμυναν και προς διαφύλαξιν της ειρήνης και της ασφαλείας»
ενώ, σύμφωνα με το άρθρο 9 αυτής, «Τα Μέρη ιδρύουν διά του παρόντος
Συμβούλιον, ενω θ` αντιπροσωπεύηται έκαστον εξ αυτών ίνα εξετάζη τα
ζητήματα τ` αφορώντα την εφαρμογήν της παρούσης Συνθήκης. Το
Συμβούλιον θέλει ούτω οργανωθή ώστε να είναι εις θέσιν να συνέρχηται
ταχέως ανά πάσαν στιγμήν. Το Συμβούλιον θέλει οργανώση οία βοηθητικά
σώματα κριθούν αναγκαία· ειδικώτερον θέλει ιδρύση αμέσως Επιτροπήν
Αμύνης…». Ακολούθως, με το άρθρο 1 του ν.δ/τος 2412/1953 (Α΄ 124) η
δεύτερη παράγραφος του ανωτέρω άρθρου μόνου του ν. 1989/1952
αντικαταστάθηκε ως εξής: «Δι` αποφάσεων εκδιδομένων υπό των Υπουργών
Εξωτερικών, Συντονισμού, Εθνικής Αμύνης και Οικονομικών,
προσυπογραφομένων και υπό του αρμοδίου δι` έκαστον θέμα Υπουργού, θα
ρυθμίζωνται τα της εκτελέσεως των διά της ως άνω Συνθήκης και του
Πρωτοκόλλου αναλαμβανομένων υποχρεώσεων της χώρας. Αι ανωτέρω
Υπουργικαί αποφάσεις δεν θα δημοσιεύωνται εις την Εφημερίδα της
Κυβερνήσεως». Περαιτέρω, με το άρθρο μόνο του ν.δ/τος 3568/1956 (Α΄ 225)
κυρώθηκε η γενομένη στην Οττάβα στις 20 Σεπτεμβρίου 1951 και
υπογραφείσα στην Ουάσιγκτων στις 6 Μαΐου 1955 «Σύμβασις επί του
Νομικού Καθεστώτος του Οργανισμού της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού,
των Εθνικών Αντιπροσώπων και του Διεθνούς Προσωπικού», στο άρθρο 1
της οποίας ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: «Εν τη παρούση Συμβάσει:
α) “Ο Οργανισμός” υποδηλοί τον Οργανισμόν της Συνθήκης του Βορείου
Ατλαντικού, συνιστάμενον εκ του Συμβουλίου και των επιβοηθητικών αυτού
οργάνων. β) “Το Συμβούλιον” σημαίνει το προβλεφθέν υπό του άρθρου 9 της
Συνθήκης του Βορειοατλαντικού Συμφώνου και τους αναπληρωτάς του
Συμβουλίου. γ) “Επιβοηθητικά Όργανα” σημαίνει παν όργανον, επιτροπήν ή
υπηρεσίαν ιδρυθείσαν υπό του Συμβουλίου ή υπαγομένην εις την εξουσίαν
αυτού, εκτός εκείνων δι` α συμφώνως τω Άρθρω 2, η Σύμβασις αύτη δεν έχει
εφαρμογήν [ορίζει δε το εν λόγω άρθρο 2 ότι «Η παρούσα Σύμβασις δεν
εφαρμόζεται επί στρατιωτικών Αρχηγείων ιδρυθέντων εις εκτέλεσιν της
Συνθήκης Βορείου Ατλαντικού, ή άλλων στρατιωτικών Οργανισμών, εκτός αν
το Συμβούλιον αποφασίση άλλως»]. δ) …». Κατά τα προβλεπόμενα δε στο
άρθρο 4 της Σύμβασης, ο Οργανισμός της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού
έχει νομική προσωπικότητα. Και στην περίπτωση εξ άλλου της εν λόγω
Σύμβασης, όπως, κατά τα προεκτεθέντα, και στην περίπτωση της Συνθήκης
του Βορείου Ατλαντικού (άρθρο μόνο του ν. 1989/1952, όπως διαμορφώθηκε
με τον ν. 2412/1953), ο κυρωτικός νόμος προβλέπει την έκδοση πράξεων των
ελληνικών αρχών για την εκτέλεση των διατάξεων της Σύμβασης. Ορίζονται
ειδικότερα στο άρθρο μόνο εδαφ. β΄ του ν.δ/τος 3568/1956 τα εξής: «Δι’
αποφάσεων εκδιδομένων υπό των Υπουργών Εξωτερικών, Εθνικής Αμύνης,
Συντονισμού και Οικονομικών, προσυπογραφομένων και υπό του αρμοδίου
δι’ έκαστον θέμα Υπουργού, θα ρυθμίζωνται τα της εκτελέσεως των διατάξεων
της ως άνω Συμβάσεως». Κατ’ επίκληση του ανωτέρω άρθρου 9 της
Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού (ν. 1989/1952) συνεστήθησαν, με πράξεις
του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ, επιτροπές και άλλα όργανα και υπηρεσίες, ως
«βοηθητικά σώματα», και καθορίσθηκαν οι αρμοδιότητές τους.
10. Επειδή, επιβοηθητικό όργανο του ΝΑΤΟ και αναπόσπαστο τμήμα του
αποτελούσε ο Οργανισμός NAMSO, ο οποίος από το έτος 2015
μετονομάσθηκε και αντικαταστάθηκε από νέο Οργανισμό με την ονομασία
NSPO (NATO Support and Procurement Organization), εκτελεστικό όργανο
του οποίου αποτελεί η υπηρεσία NSPA. Ειδικότερα, κατά τα αναφερόμενα στο
από 2.4.2021 έγγραφο των απόψεων της Διοικήσεως προς το Δικαστήριο, η
Ελλάδα υπέγραψε το έτος 1958 το καταστατικό του NSPO, στο οποίο
προβλέπεται ότι αποστολή του είναι να παρέχει υποστήριξη διοικητικής
μέριμνας στο ΝΑΤΟ ή στα κράτη – μέλη του μεμονωμένα ή συλλογικά,
προκειμένου δε να εκπληρώσει την αποστολή του αυτή μπορεί να
αναλαμβάνει καθήκοντα σχετικά με την διοίκηση εφοδιασμού, διαχείριση
συντήρησης, προμήθειες σε οποιοδήποτε κράτος-μέλος του, το οποίο μπορεί
δικαιωματικά να κάνει χρήση, μερικώς ή ολικώς, των υπ’ όψιν υπηρεσιών. Στο
πλαίσιο αυτό, κατά τα αναφερόμενα στο έγγραφο απόψεων της Διοικήσεως,
δημιουργήθηκε η σύμπραξη υποστήριξης Ε/Π (HELI), προκειμένου από
κοινού να εξασφαλίζονται υλικά και υπηρεσίες με συγκεντρωτικές και, ως εκ
τούτου, οικονομικότερες προμήθειες. Η Ελλάδα αποτελεί μέλος της εν λόγω
σύμπραξης, συμμετέχοντας στα διοικητικά και λειτουργικά έξοδα αυτής. Ως
αντιστάθμισμα, δίνεται η δυνατότητα στην Χώρα να προμηθεύεται υλικά και
υπηρεσίες με τη χρήση διαγωνιστικών διαδικασιών και την εκμετάλλευση της
διαπραγματευτικής ισχύος της NSPA και την χρήση ενός ευρέος δικτύου
προμηθευτών και επισκευαστικών φορέων με αυξημένο ανταγωνισμό και
διασφάλιση ποιότητας σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ. Η NSPA συνάπτει
συμβάσεις (Out Agreements) χρονικής διάρκειας τριών (3) ετών, με
δυνατότητα παρατάσεως έως δύο (2) έτη, με σταθερές τιμές βάθους τριετίας.
Επισημαίνεται δε στο έγγραφο των απόψεων ότι στις υπ’ όψιν συμβάσεις (Out
Agreements) δεν υπάρχουν δεσμεύσεις για ελάχιστη ή μέγιστη ποσότητα
συμβατικού φόρτου. Αναφορικά με το δικαίωμα προαιρέσεως, στο ίδιο
έγγραφο αναφέρεται ότι, δεν υπάρχει καμία δέσμευση της ΠΑ να προβεί στην
άσκησή του, πλην μόνο η δυνατότητα χρήσεως αυτού. Η NSPA θα
τροποποιήσει υφιστάμενο συμβόλαιό της στο οποίο θα ενσωματώσει τις
απαιτήσεις της ΠΑ. Σε κάθε περίπτωση γνωρίζεται ότι η προσφυγή στις
διαδικασίες της NSPA προσφέρει μια σειρά από πλεονεκτήματα, όπως
οικονομίες κλίμακας, τεχνογνωσία, πρότερη εμπειρία σε παρόμοια αντικείμενα
κλπ., ενώ τηρούνται συγκεκριμένες διαγωνιστικές διαδικασίες για την ανάδειξη
των αντισυμβαλλομένων της με αποτέλεσμα να τηρούνται και οι αρχές της
διαφάνειας.
11. Επειδή, με την 1520/2021 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας
κρίθηκε ότι ο προκηρυχθείς δυνάμει της ανωτέρω 06/2017 διακήρυξης
επαναληπτικός διαγωνισμός για την ανάθεση σύμβασης για το
Υποπρόγραμμα «Εν συνεχεία υποστήριξη – Follow On Support – Ελικοπτέρων
AS – 332C1 SUPER PUMA» της ΠΑ εμπίπτει, ως εκ του αντικειμένου του -το
οποίο αφορά τον ειδικό τομέα της μη στρατιωτικής ασφάλειας- και της
προϋπολογισθείσας δαπάνης, στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2009/81/ΕΚ
και του ν. 3978/2011, και ότι, ως εκ τούτου, αρμοδίως εισήχθη προς εκδίκαση
ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας η …./2020 αίτηση ακυρώσεως
στρεφόμενη κατά της …../5.10.2020 αποφάσεως του Γενικού Διευθυντή της
ΓΔΑΕΕ του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας περί αναστολής της διαγωνιστικής
διαδικασίας και δημοσιεύσεως εκ νέου της αρχικής προκήρυξης. Τα αυτά εξ
άλλου εκρίθησαν και με την 1521/2021 απόφαση του Δικαστηρίου, εκδοθείσα
επί της …../2020 αιτήσεως ακυρώσεως που άσκησε η αιτούσα κατά της
Φ.093/311/69146/ Σ.20461/16.10.2020 αποφάσεως του ανωτέρω Διευθυντή
περί επαναλήψεως του εν λόγω διαγωνισμού. Για την ταυτότητα του λόγου, η
ανάθεση με την ήδη προσβαλλόμενη απόφαση του Υφυπουργού Εθνικής
Άμυνας της εκτέλεσης της 12ετούς Περιοδικής Επιθεώρησης, μέσω της
NSPA, ενός εκ των ανωτέρω ελικοπτέρων της διακήρυξης 06/2017, ήτοι του
AS – 332C1 SUPER PUMA, με σειριακό αριθμό S/N:…., εμπίπτει, και αυτή,
κατ` αρχήν, στο καθ’ ύλην αντικείμενο της οδηγίας 2009/81/ΕΚ και του ν.
3978/2011 -αφού αφορά και αυτή την ανάθεση εκτέλεσης υπηρεσιών στον
ειδικό τομέα της μη στρατιωτικής ασφάλειας- και όχι της οδηγίας 2014/24/ΕΕ
και του ν. 4412/2016. Περαιτέρω, όμως, η προσβαλλόμενη απόφαση, ως
μονομερής εκτελεστή πράξη ελληνικής διοικητικής αρχής, εντάσσεται στη
διαδικασία σύναψης συμβάσεως στον εν λόγω ειδικό τομέα της μη
στρατιωτικής ασφάλειας, κατά τους ειδικούς διαδικαστικούς κανόνες, δυνάμει
των οποίων η υπηρεσία NSPA, ως εκτελεστικό όργανο του NSPO (Nato
Support and Procurement Organization), συνάπτει συμβάσεις προμηθειών και
παροχής υπηρεσιών τεχνικής υποστήριξης και συντήρησης στα κράτη – μέλη
του ΝΑΤΟ. Υπό τα δεδομένα αυτά, η προσβαλλόμενη πράξη κατατείνει,
πράγματι, στη σύναψη συμβάσεως δυνάμει διεθνών κανόνων, η οποία
εξαιρείται τόσο του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας 2024/14/ΕΕ (άρθρο 15
παρ. 1 β), και αντιστοίχως του ν. 4412/2016 (άρ. 15 παρ. 1 β) όσο και της
οδηγίας 2009/81/ΕΚ (άρθρο 12 περ. α) και του ν. 3978/2011 που τη μετέφερε
στην εσωτερική έννομη τάξη, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 17 παρ. 1
α αυτού (βλ. σχετικώς τη ρητή πρόβλεψη στην αιτιολογική έκθεση του νόμου
αυτού, όπου αναφέρεται ότι παράδειγμα της εν λόγω περιπτώσεως α συνιστά
η σύναψη συμβάσεων μέσω της νατοϊκής υπηρεσίας NAMSA – ήδη NSPA).
Ενόψει δε τούτων, δεν ασκεί νομική επιρροή το γεγονός ότι η ένδικη απόφαση
εξεδόθη όχι κατ’ επίκληση της ανωτέρω διατάξεως του άρθρου 17 παρ. 1 α
του ν. 3978/2011 που αποκλείει την εφαρμογή του, στο καθ’ ύλην αντικείμενο
του οποίου η Διοίκηση θεώρησε ότι δεν εμπίπτει η πράξη αυτή (καθόσον,
κατά τα αναφερόμενα στο ανωτέρω έγγραφο των απόψεων, το επίμαχο
ιπτάμενο μέσο δεν αποτελεί ειδικά σχεδιασμένο ή προσαρμοσμένο για
στρατιωτικούς σκοπούς εξοπλισμό), αλλά κατ` επίκληση του άρθρου 15 παρ.
2 εδ. α΄ του ν. 4412/2016, για την προστασία των ουσιωδών συμφερόντων
της ασφάλειας της χώρας που δεν μπορεί να διασφαλισθεί με λιγότερο
δραστικά μέτρα, δηλαδή κατ’ επίκληση διατάξεων που, πάντως, αποκλείουν
την εφαρμογή του νόμου αυτού. Περαιτέρω, κατά τα γενόμενα δεκτά στις
σκέψεις 7 και 8, η προσβαλλόμενη πράξη υπόκειται σε αίτηση ακυρώσεως
ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας. Κατόπιν τούτων, πρέπει να
απορριφθούν ως αβάσιμα τα περί του αντιθέτου προβαλλόμενα από το
Δημόσιο, ότι αρμόδιο για την εκδίκαση της ένδικης αιτήσεως είναι το
Διοικητικό Εφετείο, και ότι για το παραδεκτό της αιτήσεως έπρεπε να είχε
ακολουθηθεί η διοικητική προδικασία του Βιβλίου IV του ν. 4412/2016, ήτοι να
είχε ασκηθεί προδικαστική προσφυγή ενώπιον της ΑΕΠΠ.
12. Επειδή, ενόψει του ότι όπως έγινε στην αμέσως ανωτέρω σκέψη δεκτό, η
προσβαλλόμενη πράξη κατατείνει στη σύναψη συμβάσεως, η οποία διέπεται
από τις διατάξεις του ν. 3978/2011 και δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του
ν. 4412/2016, πρέπει να απορριφθούν, ως ερειδόμενοι επί εσφαλμένης
προϋποθέσεως, όλοι οι λόγοι ακυρώσεως, με τους οποίους κατ’ ουσίαν
προβάλλεται μη συνδρομή των προϋποθέσεων των άρθρων 9, 15, 17 και 32
του ν. 4412/2016.
13. Επειδή, από τα στοιχεία του φακέλου της υποθέσεως προκύπτουν τα
εξής: Με το υπ’ αριθμ. Φ……/2.2.2018 έγγραφο του Τμήματος Α/Φ-Ε/Π-ΜΕΑ
του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας (ΓΕΑ) δόθηκε εντολή στη Διεύθυνση
Αεροπορικής Υποστήριξης (ΔΑΥ) να προβεί στις προβλεπόμενες ενέργειες για
την εκτροπή φόρτου 12ετών επιθεωρήσεων τεσσάρων (4) ελικοπτέρων (Ε/Π)
AS- 332C1 SUPER PUMA μέσω NSPA, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις
προβλέψεις που υφίστανται για την υποστήριξη των Ε/Π μέσω του Νατοϊκού
Οργανισμού. Για τον σκοπό αυτόν, η ΔΑΥ απέστειλε Letter of Intent (LoI)
προς την NSPA, αφ’ ενός για την ανάθεση φόρτου G-INSPECTION 4 Ε/Π
SUPER PUMA, αφ’ ετέρου για την υλοποίηση αυτής το συντομότερο δυνατόν
και ζήτησε σχετική πρόταση-προσφορά, καθώς, επίσης, και να της
γνωστοποιηθεί, εάν υφίστανται συμβάσεις με ελληνικές εταιρείες για την
ικανοποίηση των ανωτέρω απαιτήσεων. Σε απάντηση, η NSPA με
ηλεκτρονικό μήνυμά της προς την ΔΑΥ ενημέρωσε ότι, λόγω του
κατεπείγοντος που αναφερόταν στο LoI, σκόπευε να κάνει χρήση ενός εκ των
υφισταμένων συμβολαίων για την συντήρηση Ε/Π Super Puma και,
συγκεκριμένα, αυτoύ που διατηρούσε με την εταιρεία RUAG (Ελβετία), ως
βέλτιστη λύση μετά από προσεκτική ανάλυση των απαιτήσεων της ΠΑ.
Ακολούθως, με το Φ. ……/17.9.2018 έγγραφο του ΓΕΑ δόθηκε εντολή για την
πραγματοποίηση «επί τόπου» έρευνας (site survey) στο πλαίσιο της
διαδικασίας που είχε ενεργοποιηθεί μέσω της NSPA και σύμφωνα με την
πρόταση του εν λόγω Οργανισμού σε δύο (2) καθηλωμένα Ε/Π SUPER
PUMA που βρίσκονταν στην Μονάδα εν αναμονή εντάξεώς τους σε
εργοστασιακό φορέα. Όπως αναφέρεται στο έγγραφο απόψεων, κατόπιν της
σχετικής εγκρίσεως από το ΓΕΑ, τον Δεκέμβριο του έτους 2018
πραγματοποιήθηκε «επί τόπου» τεχνική εκτίμηση (On-Site Technical
Assessment) σε 2 Ε/Π SUPER PUMA (S/N ….). Η αναφορά της NSPA με την
εκτίμηση του κόστους (budget estimate) περιήλθε στην ΔΑΥ τον Ιούλιο του
2019 και, στη συνέχεια, υπεβλήθη στο ΓΕΑ (βλ. έγγραφο απόψεων σε
συνδυασμό με τα …../25.7.2019 και …../18.11.2019 έγγραφα της ΔΑΥ προς το
ΓΕΑ). Ακολούθως, με το Φ. …../17.3.2020 έγγραφο του ΓΕΑ εγκρίθηκε, μεταξύ
άλλων, η συνέχιση των ενεργειών για την υλοποίηση 12ετών επιθεωρήσεων
Ε/Π AS-332C1 SUPER PUMA εκτός ΠΑ και ΕΑΒ για δύο (2) Ε/Π και με το
…../14.4.2020 έγγραφο του ΓΕΑ προς την ΔΑΥ ζητήθηκε η πραγματοποίηση
ενεργειών για την λήψη επικαιροποιημένης προσφοράς από την NSPA και
υλοποίηση της εργοστασιακής συντηρήσεως θέματος, κατ’ εφαρμογήν των
κειμένων διατάξεων του ν. 4412/2016. Για τον σκοπό αυτόν, η ΔΑΥ υπέβαλε
νέο LoI στην NSPA, με το οποίο γνωστοποίησε την πρόθεση της ΠΑ για την
εκτέλεση G-Inspection σε ένα (1) Ε/Π εντός του έτους 2020 με δικαίωμα
προαιρέσεως δευτέρου Ε/Π εντός του έτους 2021 και αιτήθηκε την λήψη
οικονομικής προσφοράς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2020. Σε απάντηση αυτού
η NSPA υπέβαλε το από 1.10.2020 έγγραφο, με το οποίο διαβίβασε το Scope
of Work για την εκτέλεση της 12ετούς ΠΕ στο Ε/Π AS- 332C1 SUPER PUMA
S/N:…. της ΠΑ από την εταιρεία ….., με εκτιμώμενο κόστος 6.432.893,00
ευρώ. Με το από 8.10.2020 Πρακτικό της 8ης Σύσκεψης της Μόνιμης
Επιτροπής Αξιολόγησης Ιεράρχησης Επιχειρησιακών Απαιτήσεων
(ΜΕΑΙΕΑΠ) της ΔΑΥ εγκρίθηκαν: α) η αναγκαιότητα – σκοπιμότητα της
εκτελέσεως G INSP ΠΕ ενός (1) Ε/Π SUPER PUMA το έτος 2020, με
δικαίωμα προαιρέσεως για δεύτερο Ε/Π εντός του έτους 2021, β) η κάλυψη
της απαίτησης μέσω της NSPA, εντός ποσού 7.500.000,00 ευρώ για το
πρώτο Ε/Π με δικαίωμα προαιρέσεως δευτέρου Ε/Π εντός ποσού
7.500.000,00 ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των κρατήσεων), σύμφωνα με τις
διατάξεις του άρθρου 15 του ν. 4412/2016 και γ) η εξασφάλιση της
απαιτούμενης χρηματοδότησης από τις πιστώσεις του λειτουργικού
προϋπολογισμού της ΠΑ. Για τη λήψη της ανωτέρω αποφάσεως
συνεκτιμήθηκαν, μεταξύ άλλων, τα εξής: 1) η φύση και ο ρόλος των
αποστολών του Ε/Π SUPER PUMA τόσο στο ανθρωπιστικό έργο της ΠΑ, όσο
και στη διασφάλιση των ουσιωδών συμφερόντων της Χώρας, καθ’ ότι εκτελεί
αποστολές αεροδιακομιδών και Έρευνας – Διάσωσης (Ε-Δ), αποτελώντας το
μοναδικό ιπτάμενο μέσον της ΠΑ που δύναται να πραγματοποιήσει
αποστολές Ε-Δ την νύχτα, λόγω των συστημάτων που διαθέτει, επί πλέον δε
είναι το μοναδικό Ε/Π που διαθέτει RADAR και σύστημα αυτόματου πιλότου 4-
AXIS, που το καθιστούν ικανό να ανταποκρίνεται σε δύσκολες καιρικές
συνθήκες, σε συνδυασμό με την χρήση του συστήματος νυκτερινής οράσεως
(Night Version …..) για εκτέλεση νυκτερινών αποστολών, εν όψει δε αυτών
είναι αναγκαία η διατήρηση ικανού αριθμού επιχειρησιακά εκμεταλλεύσιμων
Ε/Π αυτού του τύπου, 2) το γεγονός ότι από το σύνολο δώδεκα (12) Ε/Π, τα
έξι (6) τελούν σε αναμονή εκτέλεσης G INSP ΠΕ και από το έτος 2023 θα
ανέλθουν σε οκτώ (8) σε περίπτωση μη απόδοσης Ε/Π από την ΕΑΒ ΑΕ και
το ΚΕΑ, τα δε υπόλοιπα τέσσερα (4), εν δυνάμει εκμεταλλεύσιμα, Ε/Π,
δεδομένου ότι ένα τουλάχιστον θα είναι στον κύκλο συντήρησης, θα
αδυνατούν να καλύψουν τις επιχειρησιακές απαιτήσεις της ΠΑ και του ΕΚΑΒ,
3) ότι ο διαγωνισμός για τη σύναψη συμβάσεως Εν Συνεχεία Υποστήριξης
(Follow On Support) των εν λόγω Ε/Π προκηρύχθηκε αρχικώς τον Δεκέμβριο
του έτους 2017 και λόγω απόρριψης των συμμετεχόντων κατά το στάδιο της
ποιοτικής επιλογής, επαναπροκηρύχθηκε τον Οκτώβριο του έτους 2018,
ωστόσο η διαδικασία είχε ανασταλεί από τον Μάιο του έτους 2019 λόγω
προσφυγής ενός εκ των συμμετεχόντων οικονομικών φορέων στο ΣτΕ, 4) ότι
ο απαιτούμενος χρόνος για την υλοποίηση διαγωνιστικών διαδικασιών κατ’
εκτίμηση θα υπερβεί τα δύο έτη έως την ολοκλήρωση της εργοστασιακής
επιθεώρησης και 5) ότι κατά το παρελθόν επετεύχθη, μέσω της NSPA,
αξιόπιστη, έγκαιρη και ικανοποιητική παροχή υποστήριξης επ’ ωφελεία της
ΠΑ, επιτυγχάνοντας βέλτιστες τιμές και χρόνους παράδοσης με ταχείες και
διαφανείς διαδικασίες σε πληθώρα υλικών και υπηρεσιών. Στο ίδιο Πρακτικό
αναφέρεται, επιπροσθέτως, ότι για το Ε/Π AS332 και τον Α-Κ MAKILA 1A1, με
τον οποίο είναι εξοπλισμένα τα υπ’ όψιν Ε/Π, έχουν εκδοθεί από την
Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπλοΐας (EASA) Πολιτικά Πιστοποιητικά
Τύπου και, ως εκ τούτου, το υπ’ όψιν ιπτάμενο μέσον δεν αποτελεί ειδικά
σχεδιασμένο ή προσαρμοσμένο για στρατιωτικούς σκοπούς εξοπλισμό. Εξ
άλλου, με το από 12.10.2020 Πρακτικό της, η Επιτροπή που συγκροτήθηκε
για την τεχνικοοικονομική αξιολόγηση της ανωτέρω προσφοράς της NSPA,
επικύρωσε τη συμμόρφωση αυτής με τις τεχνικές απαιτήσεις που υπέβαλε η
ΠΑ και το οικονομικά συμφέρον αυτής και εισηγήθηκε την αποδοχή της, το εν
λόγω δε Πρακτικό κυρώθηκε με το ……/13.10.2020 έγγραφο της ΔΑΥ.
Ακολούθως, με την Φ.837/ΑΔ.5839/Σ.1347/15.11.2020 απόφαση του
Υφυπουργού Εθνικής Αμύνης εγκρίθηκε η ανάθεση της εκτέλεσης 12ετούς (G
INSPECTION) Περιοδικής Επιθεώρησης στο Ε/Π AS-332C1 SUPER PUMA,
S/N:….., συνολικής δαπάνης 7.500.000,00 ευρώ (συμπεριλαμβανομένων
κρατήσεων), μέσω της NSPA, σύμφωνα με την οικονομική προσφορά της,
ενώ προβλέφθηκε ότι το δικαίωμα προαιρέσεως για το έτος 2021 θα ασκηθεί
κατόπιν νεότερης αποφάσεως του Υφυπουργού Εθνικής Αμύνης και εφ’ όσον
δεν συμβασιοποιηθούν οι δημόσιες διαγωνιστικές διαδικασίες της ΠΑ ή της
ΓΔΑΕΕ. Τέλος, όπως αναφέρεται στο έγγραφο των απόψεων, το ανωτέρω Ε/Π
έχει μεταφερθεί και έχει ήδη ενταχθεί από 18.3.2021 στον ανάδοχο (RUAG-
Ελβετία) της NSPA, έχουν δε εκκινήσει οι εργασίες για την παραλαβή του πριν
από την έναρξη των εργασιών εργοστασιακής συντήρησης.
14. Επειδή, υπό τα ανωτέρω εκτιθέμενα πραγματικά δεδομένα και ενόψει των
προπαρατιθέμενων διατάξεων, η προσβαλλόμενη απόφαση του Υφυπουργού
Εθνικής Άμυνας για την ανάθεση της σύμβασης εκτέλεσης 12ετούς
Περιοδικής Επιθεώρησης στο Ε/Π με σειριακό αριθμό …., μέσω της Νατοϊκής
υπηρεσίας NSPA, η οποία ευρίσκει, κατά τα προεκτεθέντα, έρεισμα στη
διάταξη του άρθρου 17 περίπτωση α) του ν. 3978/2011, αιτιολογείται νομίμως
και επαρκώς, καθόσον εξεδόθη κατ’ εκτίμηση λόγων αναγομένων στην
προστασία της δημοσίας τάξεως και ασφάλειας, ήτοι της ανάγκης άμεσης
κάλυψης των επιχειρησιακών απαιτήσεων της Πολεμικής Αεροπορίας με τη
χρήση του εν λόγω τύπου Ε/Π για τη διασφάλιση ουσιωδών συμφερόντων της
Χώρας κατά την εκτέλεση αποστολών έρευνας – διάσωσης, καθώς και της
ανάγκης διατηρήσεως ικανού αριθμού επιχειρησιακά εκμεταλλεύσιμων Ε/Π
αυτού του τύπου, ο οποίος μάλιστα έχει την ιδιαιτερότητα, λόγω των
συστημάτων που διαθέτει, να εκτελεί νυχτερινές αποστολές και υπό δυσμενείς
καιρικές συνθήκες.